Lãng phí trong việc quản lý các trường trung cấp

Việc phân chia Bộ GD&ĐT quản lý các trường trung cấp chuyên nghiệp, còn Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quản lý các trường trung cấp nghề là không hợp lý, khi cả hai đều đang tham gia hướng nghiệp dạy nghề. Hai Bộ này đang có chung những khoản lãng phí lớn do quản lý điều hành GDĐT và dạy nghề đầy bất cập

Máy may công nghiệp tại trung tâm dạy nghề trùm kín vì vắng học viên

Bộ LĐTB&XH đưa ra nhiều con số sơ kết sau 3 năm (2010 – 2012) thực hiện Đề án Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020. Tổng kinh phí cho đào tạo nghề gần 4 nghìn 800 tỷ đồng, đã dạy nghề trên 1 triệu lao động nông thôn. Trong đó kinh phí hỗ trợ dạy nghề là 1.641,5 tỷ đồng; kinh phí đầu tư cơ sở vật chất thiết bị 2.930,7 tỷ đồng; kinh phí đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức xã là gần 252 tỷ đồng. Các con số này "nhảy nhót loạn xạ” dễ làm rối, trong khi cần làm rõ chi phí cụ thể.

Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương thực hiện Đề án thắc mắc khi thực phần chi cho người học chỉ chiếm 8% tổng kinh phí trong khi đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm thiết bị dạy nghề chiếm đến 75%.

Với số kinh phí đầu tư cho cơ sở vật chất lớn như vậy, các trường nghề, trung tâm giáo dục thường xuyên cấp huyện vốn teo tóp hết hơi vì xuống cấp và vắng người học, bỗng dưng được hà hơi tiếp sức. Tuy nhiên không ít người băn khoăn về việc sử dụng ngân sách sau 3 năm thực hiện Đề án.

Lãng phí thấy rõ khi mỗi trung tâm dạy nghề công lập cấp huyện được đầu tư từ 40 – 50 tỉ đồng để xây dựng lại cơ sở vật chất và mua sắm trang thiết bị, nhưng chủ yếu chỉ sử dụng kinh phí trung ương. Do đó 114 trung tâm dạy nghề chưa hoàn thành. Trong đó 36 trung tâm chưa đi vào hoạt động, 5 trung tâm đầu tư thiết bị không phù hợp, 8 trung tâm được đầu tư thiết bị dạy nghề nhưng chưa sử dụng. Hai tỉnh Đắk Nông và Lâm Đồng gây lãng phí ngân sách trung ương hơn 1,5 tỉ đồng.

"Một số tỉnh mua thiết bị rồi nhưng chưa buồn dùng, có tỉnh chi mấy tỷ đồng rồi để đấy, sai phạm vừa qua chưa nhiều nhưng cũng phải lưu ý”- Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân cảnh báo nguy cơ lãng phí và nhắc các địa phương phải chi tiêu cho hiệu quả.

Tại Đồng Nai, qua thanh tra cho thấy toàn tỉnh có 9/16 trung tâm sử dụng tài chính không đúng quy định, 5/16 trung tâm sai phạm do không thực hiện đúng thông tư hướng dẫn, 9/16 trung tâm tuyển sinh đào tạo không đúng đối tượng và 5/16 trung tâm chưa dạy hết số tiết như hợp đồng với giảng viên.

Mới đây, UBND huyện Thống Nhất (tỉnh Đồng Nai) đã đình chỉ công tác Giám đốc Trung tâm Dạy nghề huyện và Trưởng phòng LĐTB&XH do đã cấu kết ký hợp đồng khống mở 46 lớp đào tạo nghề, một trường trung cấp kinh tế kỹ thuật (trị giá trên 1,5 tỷ đồng), 22 lớp với một trung tâm dạy nghề (trên 820 triệu đồng). Thực tế không hề có lớp. Ông Giám đốc Trung tâm dạy nghề huyện còn ký hợp đồng đào tạo nghề cho 566 học viên với 2 cơ sở may, mức học phí 1,8 triệu đồng/học viên, số tiền "lại quả” gần 500 triệu đồng. Trung tâm này còn chi tiêu sai mục đích hàng trăm triệu đồng.

"Không tổ chức dạy và học nghề khi chưa xác định được nơi làm việc cũng như mức thu nhập có được sau khi học”, Ban Chỉ đạo Trung ương về Đề án nói trên từng chỉ đạo nghiêm túc để không lãng phí công sức người dạy, người học. Mục tiêu cuối cùng là lao động nông thôn có nghề, có việc làm và có thu nhập. Họ phải là người được hưởng lợi từ Đề án. Song không chỉ một mà cả hai Bộ, GD&ĐT và LĐTB&XH, đều chưa hết lúng túng khi tư vấn, hướng nghiệp học nghề. Chất lượng chương trình vẫn xưa như cũ, nặng lý thuyết thiếu tính thực hành, chạy theo số lượng nên kém chất lượng, chưa phù hợp với nhu cầu của người học và người sử dụng lao động, lãng phí ghê gớm chất xám và thời gian.

Đó là chưa kể một số chương trình, dự án, đề án cùng đối tượng là lao động nông thôn do nhiều bộ ngành khác nhau thực hiện nên khó khăn trong quản lý, đánh giá hiệu quả giáo dục, đào tạo nghề.

Lãng phí chất xám còn lộ rõ khi hầu hết học sinh tốt nghiệp phổ thông thiếu vốn hiểu biết về nghề nghiệp khi đặt bút làm hồ sơ tuyển sinh, rồi chọn sai nghề. Khó khăn trong việc chọn nghề vì xã hội thiếu những cơ quan chức năng dự báo, định hướng ngành nghề. Nhiều em gửi vài ba bộ hồ sơ đăng ký dự thi tuyển sinh ĐH, CĐ là vì thế. Chỉ tính mùa tuyển sinh 2013 vừa qua, gần 60 tỷ tiền hồ sơ ảo đã "cuốn theo chiều gió”.

Trở lại câu chuyện dạy nghề. Vấn đề là đầu tư lớn vậy mà hai Bộ đều thiếu quy hoạch lâu dài gắn với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch nông thôn mới, vậy đầu tư các trường dạy nghề cấp huyện nhiều đến thế có thực sự cần? Phải chăng với Đề án này, dù các địa phương đã nhìn thấy vô số bất cập ngay trong quá trình thực hiện nhưng họ làm ngơ vì xem ra, các trường nghề đang hưởng lợi hơn cả. Sau Đề án này, các trường nghề sẽ tiếp tục hoạt động ra sao khi không còn được hỗ trợ?

Cần nhấn mạnh, căn cứ để hoạch định chính sách phát triển nguồn nhân lực đòi hỏi số liệu thống kê chính xác. Chuyện số liệu lập khống, không điều tra chỉnh sửa cập nhật, hoặc mỗi Bộ thống kê một kiểu vênh nhau, không chỉ bây giờ mới xảy ra mà trước đó sự việc này đã gây bức xúc cho rất nhiều chuyên gia. Những con số kết quả đào tạo nghề thiếu độ tin cậy có thể do kỹ thuật, do phương pháp, cũng có thể do trách nhiệm và do cả bệnh thành tích. Đó là sự bào mòn lòng tin, lãng phí tâm lực, khi nguồn nhân lực không ngừng được đầu tư kinh phí "khủng” mà chất lượng nhúc nhích quá chậm

Không thể phủ nhận ý nghĩa tốt đẹp mà Đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn mang lại nhưng hãy thường xuyên kiểm tra, giám sát định kỳ lẫn đột xuất cả về quản lý kinh phí, chấn chỉnh chính sách hỗ trợ, mới mong ngăn bớt tiêu cực và "chạy đua” lãng phí toàn diện như thế.

Theo thethaohangngay